COĞRAFİ VE BEŞERİ DURUM

COĞRAFİ DURUM

Slovakya, bir Orta Avrupa ülkesidir. Yüzölçümü 49.035 km2 dir. Soğuk savaşın sona ermesi ve Batı ve Doğu Bloklarının birleşmesiyle Avrupa’nın merkezinde bir konum kazanmıştır. Slovakya’nın batıda Avusturya ve Çek Cumhuriyeti, kuzeyde Çek Cumhuriyeti ve Polonya, doğuda Ukrayna ve güneyde Macaristan ile sınırı bulunmaktadır. En uzun sınırı Macaristan (515 km) en kısa sınırı Ukrayna (90 km) iledir. Başkent Bratislava ülkenin batısında, Tuna nehri kıyısında yerleşik olup, Viyana’ya yaklaşık 60 km, Budapeşte’ye 200 km ve Prag’a 330 km. uzaklıktadır.

Dağlık bir yapıya sahip olan Slovakya’da Karpat dağları ülkenin hemen tamamının kuzey kesimini kaplamaktadır. Bunların arasında yüksek zirveleriyle ülkenin önemli kayak merkezlerine ev sahipliği yapan Tatra Dağları önemli yer tutmaktadır.

Slovakya’da Tuna Nehri’nin haricinde önemli sayılabilecek akarsular Vah ve Hron nehirleridir.

İKLİM

Orta Avrupa iklim kuşağında bulunan Slovakya, yazları sıcak ve nemli, kışları ise soğuk ve bol yağışlıdır.

Slovakya’da ortalama sıcaklık yaz aylarında 20, kış aylarında ise 0 derece civarındadır. Sıcaklık yaz aylarında 35 dereceye kadar yükselebilmekte, en soğuk aylar olan Ocak ve Şubat’ta ise -5 ile -10 dereceye kadar düşebilmektedir.

NÜFUS

2023 yıl sonu itibarıyla Slovakya'nın nüfusu 5.424.687’dir. Başkent Bratislava’nın nüfusu 478.040, ikinci büyük şehir Kosice’nin 225.044'tür.

Son olarak 2021'de yapılan nüfus sayımına göre, nüfusun % 83,8’ini Slovaklar, %7,7’sini Macarlar oluşturmaktadır. Macar azınlığı esas itibariyle Macaristan ile sınır boyunca yerleşiktir. Nüfusun geri kalanını Roma, Çek, Ukraynalı, Alman ve Polonyalılar teşkil etmektedir.

DİN

Nüfusun çoğunluğu, yaklaşık %62’si, kendisini Romen Katolik kilisesine bağlı olarak tanımlamaktadır. Ayrıca, % 8,2 Protestan, %13,5 dinsiz, % 3,8 Rum Katolik ve %12,5 diğer unsurlardan oluşmaktadır.

DİL

Resmi dil Slovakçadır. Çekçe ve Lehçe ile birlikte Hint Avrupa grubunun Batı Slav dilleri ailesine mensuptur. Çek ve Slovaklar birbirlerinin lisanını anlayabilmektedirler.

İÇ SİYASİ DURUM

ÜLKENİN YÖNETİM ŞEKLİ

Parlamenter demokrasi

Cumhurbaşkanı: Peter Pellegrini

Meclis Başkanvekili: Peter Ziga

Başbakan: Robert Fico

Dışişleri Bakanı: Juraj Blanar

Slovakya’nın yönetim şekli Parlamenter demokrasidir. Slovak Ulusal Meclisi, dört yıl için seçilen 150 üyeden oluşmaktadır. Son genel seçimler 30 Eylül 2023 tarihinde yapılmıştır.

Halen iktidarda, Yön-Sosyal Demokrasi Partisi (Smer-SD), Ses-Sosyal Demokrasi Partisi (Hlas-SD) ve Slovak Ulusal Partisi (SNS) partilerinden müteşekkil üçlü koalisyon hükümeti bulunmaktadır.

Cumhurbaşkanlığı seçimleri beş yılda bir yapılmakta ve Cumhurbaşkanı halk tarafından doğrudan seçilmektedir. Şimdiki Cumhurbaşkanı Peter Pellegrini 2024'te görevine başlamıştır.

ÜLKENİN ÖZET SİYASİ TARİHÇESİ VE DIŞ POLİTİKASI

Uzun bir tarihi geçmişe sahip olan Slovaklar Slav kökenli olup, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve Macar Krallığı’nın içinde yaşamışlardır.

M.Ö. 450 yılından itibaren bugünkü Slovakya’nın yer aldığı bölgede Kelt’ler yerleşmişlerdir. Slavlar’ın bölgeye gelişleri ise M.S. 5. yüzyılda başlamıştır. 10. yüzyılın başlarında Macarlar günümüz Slovakya’sının bulunduğu bölgeyi kendilerine bağlamışlardır. Bölgenin güneyine bu tarihten itibaren etnik Macarlar yerleşmekle birlikte, 13. yüzyıldan itibaren Germenlerin ve daha sonra ise Yahudilerin de gelmesi etnik yapıyı önemli ölçüde değiştirmiştir.

1241 yılındaki Moğol istilası ve bunu müteakip yaşanan açlık nedeniyle bölge nüfusu önemli ölçüde kıyıma uğramıştır.

Osmanlı İmparatorluğu’nun Macaristan içinde yayılması ve 16. yüzyılda Buda kentini fethetmesi sonrasında Macaristan Krallığı’nın başkenti 1536 yılında o dönemki adıyla Pressburg olan Bratislava’ya taşınmıştır. Türklerin 18. yüzyılda Macaristan’dan çekilmesi ile Slovakya’nın anılan krallık içindeki önemi azalmakla birlikte, Bratislava 1848 yılına kadar Macaristan’ın başkenti olarak kalmıştır.

1848-1849 ihtilali sırasında Slovaklar, Avusturya krallığının Macaristan kısmından ayrılmak ümidiyle dönemin Avusturya İmparatorunu desteklemişler, ancak bu amaçlarında başarıya ulaşamamışlardır. 1867-1918 yılları arasında Avusturya-Macaristan İmparatorluğu döneminde, “Macarlaştırma” kampanyası sırasında baskılara maruz kalmışlardır.

Slovaklar, Çeklerle birlikte, I. Dünya Savaşı’ndan sonra, 28 Ekim 1918’de ilk Çekoslovakya devletini kurmuşlardır. (Bu şekilde tarihi Bohemya, Moravya ve Slovakya bölgeleri bir araya gelmiştir). Bununla birlikte, Çek ve Slovak ekonomilerinin tam anlamıyla bütünleşmeleri sağlanamamış, Slovakya’nın ekonomik sıkıntıları sosyal rahatsızlıklara yol açmıştır.

1938’de Almanya’nın Avusturya’yı ilhak etmesi, Çekoslovakya’yı zor duruma sokmuş, Almanya sınırları Bratislava yakınlarına dayanmıştır. Slovakya, Alman baskıları sonucunda 6 Ekim 1938’de Çekoslovakya’dan ayrılarak, “otonomi” ilan etmiş, Çek tarafı gibi o da Almanya’nın güdümüne girmiştir. Bununla birlikte ülkedeki Nazi karşıtları örgütlenerek, 1944’deki Slovak Ulusal Direnişi’ni oluşturmuşlar ve silahlı bir ayaklanma hareketi başlatmışlardır.

II. Dünya Savaşı’ndan sonra, 1945’den 1968’e kadar ülkede eski Sovyetler Birliği’nin etkisi altındaki komünist rejim hüküm sürmüştür. 1968’de Slovak asıllı Aleksander Dubcek, Çekoslovakya Komünist Partisi’nin liderliğine getirilmiş, ancak adıgeçenin “sosyalizme insani bir yüz vermek” çabaları Varşova Paktı orduları tarafından bastırılmıştır.

1988’de, 1968’i anmak için gösteriler düzenlenmiş, Komünist Partili Gustav Husak Cumhurbaşkanlığı’ndan istifa etmiş, Dubcek Federal Meclis Başkanlığına seçilmiştir.

1990’da ülke, Çek ve Slovak Federatif devletleri olarak ayrılmış, 1946’dan bu yana ilk serbest seçimler yapılmıştır. 1991’de Sovyet orduları Çekoslovakya’dan tamamen çıkmıştır. 1992’de yapılan genel seçimlerden sonra her iki tarafta iktidara gelen liderler, ayrılma kararı almışlar, böylece “kadife devrim” olarak adlandırılan bir süreç sonrasında Slovakya 1 Ocak 1993’de bağımsız bir devlet olmuştur.

Özellikle 1998’den sonra iktidara gelen Mikulas Dzurinda Başbakanlığındaki sağ eğilimli Koalisyon Hükümetleri Avrupa kurum ve kuruluşları ile bütünleşme yönünde politikalar izlemişlerdir. Bu politikalar sonucu Slovakya 29 Mart 2004’te NATO’ya, 1 Mayıs 2004’te de AB’ne tam üye olmuştur.

Slovakya’daki Türk izleri

Osmanlı İmparatorluğu’nun Macaristan’daki egemenliği sırasında Türklerin şimdiki Slovakya’nın yer aldığı bölge ile de etkileşim içinde olduğu görülmektedir. Bu çerçevede Slovakya topraklarının bazı bölümleri kısa süreli de olsa Türk kontrolü altında kalmış, burada mevcut kalelerin bir kısmı tahrip edilmiş, bazıları ise Türk kalesi olarak bir süre kullanılmıştır. Türk akıncıların zaman zaman ülkenin iç bölgelerine kadar ilerledikleri tarihi verilerden anlaşılmaktadır. Nitekim Osmanlı güçlerince 1554’de Filakovo kalesi kuşatılmış, Filakovo Sancak’ının oluşturulmasından sonra 400 köy Osmanlı kontrolüne geçmiştir. Osmanlı kuvvetleri 1663 yılında ülkenin güneybatısında yer alan Nitra, Nove Zamky ve Levice kentlerini bir yıl boyunca kontrol altında tutmuşlardır.

ÜLKENİN GENEL EKONOMİK DURUMU

1 Ocak 1993 tarihinde bağımsız olan Slovakya, ülkenin 2004 yılında önce NATO’ya, ardından AB’ye üye olması sonrasında ekonomik açıdan büyük bir gelişme kaydetmiştir. Vişegrad Ülkeleri (Çekya, Macaristan, Polonya, Slovakya) arasında Avro bölgesinde yer alan tek ülkedir.

Slovak ekonomisinin gelişiminde, ülkenin AB fonlarından sağlamakta olduğu teşviklerin yanı sıra, ülkeye büyük ölçeklerde yatırımlar gerçekleştiren Volkswagen, Peugeot-Citroen, KİA ve Jaguar Land Rover gibi başlıca otomotiv kuruluşlarının yatırımları etkili olmuştur. Otomotiv sektörü, imalat sanayisinin başlıca itici gücü olmaya devam etmektedir. Slovakya'nın, kişi başına en çok otomobil üretilen ülke olduğu belirtilmektedir.

Avrupa Komisyonu, Slovak ekonomisinde 2023 yılındaki %1,1'lik büyümenin ardından, 2024'te %2,3'lük, 2025'te ise %2,6'lık büyüme gerçekleşmesini tahmin etmektedir. Yıllık enflasyon tahmini ise 2023'teki %11'lik değerin ardından 2024 için %3,5; 2025 içinse %2,6'dır.